Eva Kelder – Het leek stiller dan het was

Beste Seije,

‘Als iemand mij nou maar 
had opgeraapt 
en in zijn zak gestopt 
en daar gelaten had, 
dat af en toe een hand mij vond, 
voelde hoe zacht ik was 
en dan weer losliet.’

Ik begin mijn brieven graag met Tjitske Jansen. Haar zinnen raken iets, resoneren met iets dat opveert door de herkenning die het in de woorden vindt. Een verlangen om gekoesterd te worden en veilig te zijn. Ik dacht aan dit fragment terwijl ik je verhaal las.

Een feest der herkenning zou ik je verhaal kunnen noemen. Niet alleen omdat onze studie en de grote liefde voor literatuur overeenkomen. Of omdat ik zelf bijna een promotieplaats in de Letterkunde had gehad. Al is ‘feest’ waarschijnlijk niet het juiste woord wanneer je geconfronteerd wordt met andermans hang naar perfectie, die zo herkenbaar is. Met andermans gevecht met haar spoken, die angstaanjagend op je eigen spoken lijken.

‘Waarom twijfel je zo aan jezelf?’ vraagt je vriend je. ‘Je komt onzeker over.’ Hoe vaak zou ik dat ondertussen al niet hebben gehoord? Net als jij kan ik daar doorgaans geen kant en klaar antwoord op geven. Waarom zijn anderen zo luidruchtig, voelen ze de noodzaak om hun successen te delen, steken ze hun borst vooruit en proberen ze een alfa mannetje (of vrouwtje) te zijn? Diep van binnen zijn we allemaal onzeker. Je mag het alleen niet laten zien.

Maar eigenlijk gaat het niet om onzeker zijn, of om twijfelen aan jezelf. Hoewel ik dat wel altijd dacht. Het is een diepgeworteld geloof dat anderen je niet goed genoeg vinden, doordat je er ergens van overtuigd bent dat je ook niet goed genoeg bent. Door iets wat er in onze kindertijd is gebeurd. Daardoor zoek je constant goedkeuring van anderen, omdat je jezelf dat niet kan geven. Wanneer je je studie, je werkzaamheden perfect doet, en anderen je prijzen om je prestaties, heb je bestaansrecht. Een moment van opluchting. Een zucht ontsnapt je gespannen lijf. Ik doe ertoe, ik word gezien. Je gaat projecteren en haalt je eigenwaarde uit wat je denkt dat anderen van jou vinden, en wat je denkt dat anderen van je verwachten. En de waarheid die je in je hoofd maakt, wordt na een tijd werkelijkheid voor jezelf.

Assumption is the mother of all fuckups. Ik las al je aannames en vocht met je mee. Ik wilde je door elkaar schudden en roepen dat je al geweldig bent zoals je bent. Net zoals anderen mij misschien wel door elkaar willen schudden, besefte ik me. En juist dat besef komt hard aan. Ik doe precies hetzelfde als jij. Zou het anderen pijn doen wanneer ze zien dat ik mijzelf zo in de weg zit? De potentie die ze in mij zien, die ik zelf tegenhoud?
Een typisch gevalletje van impostor syndrome zijn we. Een succes schrijven we niet snel aan onszelf toe, we wachten totdat iemand zegt ‘Oké, nu is het mooi geweest. We weten dat je er eigenlijk niets van kan.’ Zoals je zelf zegt:

‘Ik […] wilde niet altijd degene zijn die overal spoken zag. Ik durfde niet te zeggen dat ik niet kon geloven dat nu ik de kans kreeg om iets van mijn leven te maken, nu al, er zo veel van afhing dat de angst om te falen groter was dan het genot.’

Totdat je zo ver gaat dat je niet meer kan en je lichaam zegt ‘Oké, nu is het mooi geweest’.

Ken je toevallig het schilderij Summer Night / The Voice van Edvard Munch? Daarin staat een jonge vrouw met de ogen dicht, er is een duidelijke spanning in haar lijf en er staat iets te gebeuren. Hoewel de algemene lezing is dat het meisje bevangen wordt door haar innerlijke stem, een ontluikende seksualiteit, legde onze gids in het Munch Museum in Oslo het anders uit. Het meisje staat op het punt om te gaan zingen. Kijk, ze heeft haar longen al vol met lucht gezogen, haar mond gaat net open om met volle kracht een lied te brengen, om een sluimerende innerlijke kracht te laten ontluiken.

Zo voel ik me eigenlijk al jaren. Ik houd mijn adem in, mijn mond wil een toon vormen. Ik ben er klaar voor om de wereld mijn stem te laten horen. Maar iets houdt mij tegen en er komt geen geluid. Soms laat ik terneergeslagen alle lucht weer uit mijn lijf ontsnappen, ontmoedigd en ongeduldig. Kan ik wel zingen? Wat als het vals klinkt? Maar elke keer haal ik toch weer diep adem, in de hoop dat het lied ooit de weg naar buiten zal vinden.

Weet je, soms denk ik dat ik gewoon bang ben voor de krachtige stem die uit mijn mond zou komen, als ik het de kans gaf.

En toch, we zijn eigenlijk allebei sterk. We geven het niet op en blijven vechten. En voordat het lijkt alsof we twee treurwilgjes zijn; het leven is mooi. Ik heb genoten van je omschrijvingen van Vlieland, de zee, de duinen, de krabbetjes die aan je tenen knabbelen. Je studie die je naar het prachtige Edinburgh en zelfs New York bracht. Maar het meest genoot ik van het moment waarop je eindelijk echt ervaart dat je bent wie je bent. En dat je al goed bent.

Daar kan ik alleen maar heel veel bewondering voor hebben. En ik verwacht dat mij dat ooit ook gaat lukken. Bedankt voor je verhaal. Het was prachtig.

‘Ik heb het opgegeven 
te zijn zoals ik ben. 
Ik groei maar mee 
met wie ik worden zal. 
Af en toe hoor ik 
Dat iemand zegt 
Hoe mooi ik ben. 
In mijn schaduw 
gebeuren dingen 
die de moeite waard zijn.’

Het ga je goed.

Een allerhartelijkste groet,

Yolanda

P.S. Lees ook wat andere bloggers van dit boek vonden.

Deze boekbespreking is onderdeel van ‘Een perfecte dag voor literatuur‘, een leesclub voor bloggers die graag lezen wat onder ‘literatuur’ wordt verstaan. Ik dank hierbij Meulenhoff voor dit recensie-exemplaar.